Tình yêu quê hương đất nước là truyền thống vốn có của người dân Việt Nam và có rất nhiều cách để thể hiện tình yêu đó. Lưu giữ những nét văn hoá ẩm thực cũng là một cách thể hiện lòng yêu quê hương của nhiều vùng miền tổ quốc. Những món ăn, thức uống được con người ưa thích nhất khiến họ đi đâu, ở đâu cũng nhớ, cũng hướng về nơi quê hương xứ sở.
Đối với người dân Ninh Bình cũng vậy, họ coi trọng, bảo vệ, gìn giữ, chúng đan xen nhau,dung hoà và tạo nên diện mạo văn hoá tinh thần, văn hoá tâm linh của người dân nơi đây. Đi theo nó và góp phần làm nên nền văn hoá ấy là văn hoá ẩm thực phong phú, đa dạng được chế biến từ các sản vật mà thiên nhiên ban tặng và con người làm ra, hội thành ý ăn, nết ở của người dân và tạo nên những đặc sản cho quê hương, thu hút du khách đến du lịch Ninh Bình.
Đến với Ninh Bình, bạn sẽ được thưởng thức những món ăn Ninh Bình tươi ngon, đậm đà hương vị quê hương. Có dịp đến với Ninh Bình, bạn nhớ khám phá món ăn ngon Ninh Bình sau nhé!
1. Cơm cháy
Cơm cháy ở mảnh đất Ninh Bình là một trong những món ăn thể hiện được sự tinh túy của hạt gạo, mà không khoa trương, không quá nhiều biến tấu. Để làm cơm cháy đòi hỏi người chế biến phải thật sự tinh tế và tỉ mỉ. Gạo được nấu lên sao cho thật vừa nước, đủ dộ dẻo. Khi cơm chín tới phải nhanh lấy hết ra chỉ để lại phần xém dưới đáy nồi. Rồi tiếp tục đun, lúc này vừa đun phải vừa, người nấu xoay tròn nồi cho cơm chín đều và tạo thành một lớp cháy đều. Tiếp đó, người ta lấy những miếng cháy này ra khỏi nồi bẻ vừa vặn và đem phơi (hoặc sấy) cho thật khô để dễ bảo quản. Khi thưởng thức cơm sẽ được rán giòn. Trong quá trình rán, món cơm cháy có thể được tẩm ướp với một số loại gia vị sao cho đậm đà nhất, thơm ngon nhất. Một số người còn thích phủ một lớp ruốc bông trắng ngà lên cơm cháy, ăn vô cùng hấp dẫn.
Địa bàn phát triển loại hình ẩm thực này chủ yếu là ở ven đường Quốc lộ 1, thành phố Ninh Bình và các khu du lịch. Cơm cháy đặc sản Ninh Bình khác với các vùng khác từ cách chiên cho đến nước sốt đi kèm. Những miếng cơm cháy không hề khô khan mà cứ giòn tan trong miệng, thơm ngon mà phảng phất chút hoang sơ quyện trong từng hạt gạo.
2. Gỏi cá nhệch, Kim Sơn
Trong tỉnh Ninh Bình có nhiều nơi giới thiệu món ăn này, nhưng gỏi cá nhệch ở Kim Sơn được coi là ngon nhất. Để chế biến ra món ăn đặc sắc gỏi cá Nhệch này cần một chuỗi nhiều khâu hết sức kì công. Món ăn này mang hương thơm bùi bùi của gạo nếp rang, vị chua thanh thanh của dấm xen vào cái vị cay ấm của gừng với tỏi, ớt, tiêu, sả. Gỏi cá nhệch thơm và bùi, có mùi vị rất đặc trưng, ăn một lần là nhớ mãi không quên.
Theo người dân nơi đây, cứ vào mùa mưa ngâu độ 2 tháng là mùa đi bắt cá nhệch. Cá nhệch cùng họ với lươn nhưng nhệch sống ở nơi nước hơi mặn (nhệch củ) và sống ở nước lợ (nhệch khét). Nhệch củ to ngang, nhệch khét dài. Cá nhệch giống lươn về độ dài, nhưng bề ngang lại giống cá chình. Cá nhệch có con dài hàng mét, con nhỏ 3 – 4 lạng, con to nặng tới cả kilôgam. Cá nhệch trơn và dữ tợn, nên đánh bắt không dễ dàng.
Làm món gỏi cá nhệch – món ăn ngon Ninh Bình – không khó nhưng dưới bàn tay điêu luyện của người dân Kim Sơn, gỏi cá nhệch lại trở thành đặc sản. Theo kinh nghiệm của những người hay làm món gỏi này thì để gỏi không bị tanh, sau khi bắt cá về, người ta phải lấy nước vôi, nước tro, lá tre hóp tuốt sạch chất nhờn trên da.
Mổ cá cũng hơi khác bình thường một chút, bạn phải mổ cá đằng sống lưng như mổ lươn để lọc xương. Thịt cá tươi cắt thành lát có màu hồng giống màu thịt cá quả vô cùng bắt mắt. Còn thính được làm bằng gạo nếp rang, giã nhỏ mới có mùi thơm và bùi. Khi mọi thứ xong xuôi, bạn phải thật nhanh tay trộn thịt cá với thính cho thơm thịt.
Còn riêng da cá được đem rán giòn rồi cuộn với gỏi khi ăn. Một điều thú vị xương cá sau khi lọc không hề bị bỏ đi mà được đem giã nhuyễn để nấu dấm. Món dấm được pha chế với gừng, tỏi, ớt, hạt tiêu và sả băm nhỏ. Dấm phải có màu đỏ sậm, đặc sánh, dậy mùi gia vị, khi tưới dấm vào gói gỏi ăn, không bị chảy ra tay. Gỏi được ăn kèm với bánh đa vừng, cùng các loại lá như dấp cá, mùi tàu, sung, đinh lăng, mơ lông…
3. Tái dê Hoa Lư
Thịt dê Ninh Bình ngon hơn thịt dê các vùng khác bởi lẽ, dê ở đây chủ yếu được nuôi ở trên những dãy núi đá vôi, ăn đa dạng các loại lá cây, cho nên thịt ngon và săn chắc. Và hơn thế, người Ninh Bình cũng có bí quyết nuôi riêng nên món ngon Ninh Bình này sớm trở thành đặc sản nổi tiếng khắp cả nước.
Bên cạnh tái dê, người Hoa Lư còn chế biến nhiều món khác như: Nem dê, dê hấp, nhựa mận, dê nướng, tiết canh dê, mật, cà đem ngâm rượu, nhưng món tái dê vẫn đứng nhất bảng. Cái ngon của tái dê ngoài bí quyết chế biến khéo léo còn ở gia vị, gia giảm. Đó là các loại lá, quả ăn kèm theo và đặc biệt là món tương gừng. Tái dê vừa là món ăn ngon dùng bồi dưỡng cơ thể, vừa là bài thuốc chữa bệnh bởi lẽ dê ăn nhiều loại lá, có chứa dược liệu rất quý.
Trong các món ăn về dê thì tái dê chấm với tương Bần, ăn kèm với rau thơm các loại là món nhiều người yêu thích. Có ba loại tái dê là tái nhúng, tái lăn và tái vừng. Trong đó món tái vừng là ngon nhất vì nó có nhiều gia vị và đặc biệt có thêm vị béo và mùi thơm nức của lạc rang.
Nguyên liệu để làm món tái dê tất nhiên không thể thiếu thịt dê, riềng, khế, sả, chuối xanh, sung quả, vừng rang, tương. Để món tái dê ngon thì phải biết cách chọn thịt dê. Thịt để làm tái phải có da có thịt, nguyên thịt nạc không cũng không ngon. Thường thịt hai vách hông (ở con lợn là thịt ba chỉ) là thịt thích hợp nhất với món tái. Nó có da dai mà mềm, có chút mỡ nhưng không ngấy, có thịt nạc nhưng không khô và xơ.
Tái dê chấm với tương gừng (chua, ngọt, cay, nồng), ăn kèm với rau thơm các loại như lá mơ, sung, húng các loại, ngổ đất, bánh đa giòn thơm… Gần đây người ta dùng bánh lá nem để gói ăn cũng thú vị.
4. Nem Yên Mạc
Nem chua vốn là đặc sản nổi tiếng nhất của người Thanh Hóa nhưng đến với Yên Mạc, thuộc huyện Yên Mô của mảnh đất Ninh Bình, thực khách cũng sẽ không khỏi bất ngời bởi nem chua nơi đây có độ ngon không kém và đã trở thành một món ngon Ninh Bình không thể thiếu khi khám phá ẩm thực nơi đây.
Nem Yên Mạc được truyền lại từ đời nào không rõ, nhưng những người sành ăn ở đây đã biết đến từ lâu. Ngày nay, nem Yên Mạc đã vươn xa, có mặt ở nhiều khách sạn, nhà hàng cả trong và ngoài tỉnh. Nem chua Yên Mạc có đã có từ lâu đời nhưng hiện tại, số người làm được loại nem đặc biệt này không nhiều. Nem làm phải đảm bảo được độ khô, tơi (trong khi đó nem chua Thanh Hóa thành một khối gắn kết, không tơi) mà vẫn giữ được độ mềm dẻo thơm ngon. Người ta thường chọn thịt ở phần đùi mông sau hoặc phần trên dọc theo sống lưng thịt thăn của con lợn để làm. Thịt nạc được lọc kỹ, thái mỏng ngang thớ, bỏ vào cối giã nhuyễn. Trong nem trộn một chút sợi bì lợn theo tỷ lệ thích hợp, sợi bì thái mỏng trộn đều kết dính chặt với thịt nạc nổi nét trên nền hồng hào của thịt nạc trông thật đẹp mắt hấp dẫn.
Nem chua Yên Mạc thường được bọc qua một lớp lá ổi cho thơm rồi mới đến lớp lá chuối tươi, dày. Nem được gói chặt và kín để có thể nhanh chóng lên men. Làm nem chua kì công như thế nhưng người ta cũng chỉ hào hứng nhất là khi thưởng thức. Những cặp mắt đầy thèm thuồng cứ dính chặt vào đôi tay đang chậm rãi bóc từng lớp, từng lớp lá chuối ra. Khi chiếc lá cuối cùng được trút xuống, lộ ra thứ thịt nem đỏ hồng, mùi chua chua thơm thơm thật tuyệt. Nem tơi, rời vô cùng hấp dẫn. Ăn nem ngon nhất với lá sung, ổi, hay đinh lăng… rồi chấm vào trong bát nước mắm chanh, tỏi, ớt… Mọi hương vị cứ như được cô đọng nơi đầu lưỡi tạo thành dư vị khó quên. Nem Yên Mạc do được tinh chế khá công phu, sợi nem nhỏ, đỏ hồng, rời, tươi ướp với gia vị và lá ổi tàu để được hàng tuần. Nem Yên Mạc phải ăn kèm với chút lá ổi, lá sung, cùng rau thơm cuộn lại, chấm với nước mắm chanh, cho thêm một ít ớt, tỏi và hạt tiêu. Như vậy người ăn mới cảm nhận đủ vị ngọt, cay của hương vị đặc biệt của món ăn này.
5. Miến lươn
Cùng với cơm cháy, tái dê, miến lươn cũng là món đặc sản nổi tiếng ở Ninh Bình. Bạn có thể thưởng thức món ăn này tại 3 nhà hàng gần nhau ở ngã tư đường Trần Hưng Đạo, thành phố Ninh Bình, một ngả ra chợ Rồng, một ngả vào bệnh viện tỉnh. Hương thơm của món miến lươn lan toả ngọt ngào ra khắp một không gian rộng nơi đây như mời chào khiến du khách khó có thể bỏ qua mỗi khi có dịp tới Ninh Bình.
Từ lâu đời người ta đã biết đến cửa hàng Miến Lươn Bà Phấn. Bà được mẹ chồng truyền nghề và trở thành nổi tiếng khắp Ninh Bình từ những năm 1960. Bà truyền nghề cho 3 người con trai cuối. Để có được miến lươn ngon, cái khó nhất là làm sao lựa chọn được những mớ lươn có chất lượng cao. Thường chọn lươn cốm (con nhỏ), béo khoẻ, còn tươi tỉnh, có lưng màu hồng nâu, bụng vàng rộm. Còn hoa chuối cũng phải chọn được những cái bánh tẻ còn tươi nguyên. Ngoài ra miến cũng cần chọn loại được chế biến từ dong đao nguyên chất, không pha tạp, có sợi nhỏ đều, trong suốt. Các loại gia vị khác như riềng, mẻ, nước mắm, mắm tôm, chanh quả, lá lốt, hạt tiêu, ớt đều cần tươi ngon.
Hương thơm của món miến lươn lan toả ngọt ngào ra khắp một không gian rộng nơi đây như mời chào khiến du khách khó có thể bỏ qua mỗi khi có dịp tới Ninh Bình.
Ngoài ra, du khách có thể thưởng thức thêm món bún mọc, cà niễng, rượu Lai Thành- Kim Sơn, mắm tép Gia Viễn, rượu cần Nho Quan…Tất cả đều là những món ngon Ninh Bình được nhiều người ưa thích và khám phá.
